تربیت به مثابه ی راهی برای برون رفت

نتیجه
برای تحقق ایدئال‌های یک نظام فکری، در بستر جامعه، به شکل تمام و کمال، به‌طوری‌که هم حقوق مختلفه در آن رعایت شود و هم آزادی انسان در آن نقض نشود، احتیاج به زمانی قابل‌توجه داریم. درواقع هیچ نظام ایدئولوژیکی نمی‌تواند حادث شود. تنها می‌توان با ایجاد بسترهای مناسب برای تحقق آن تلاش کرد. و هرگونه تلاش برای ایجاد دفعی آن نه‌تنها بی‌فایده خواهد بود و فقط پوسته و غلافش را فربه می‌کند، بلکه تیشه به ریشه اصل و اساس و گوهر آن خواهد بود.  از طرفی چون در این پروسه‌ی شاید طولانی، رویکرد تربیتی است، هیچ سلب و ایجاب دفعی‌ای قابل‌تصور نیست و این خود نشانی دیگر از تحقق آزادی‌ها حتی در روند تحقق این نظام است.
در پایان باید خاطرنشان کنم که کلیدواژه‌های بسط ایدئولوژی در بستر جامعه، یعنی"آزادی بر مبنای حق و اخلاق"، "تربیت" ، "شدن" ، "اخلاق سابجکتیو" ، "تکلیف" و "ولایت" که نشان‌دهنده اهمیت " انسان" به‌مثابه یک "سوژه" هستند، یادآور این نکته اساسی‌اند که بزرگ‌ترین یاری به تحقق یک "نظام ایدئولوژیک" به‌طوری‌که در تضاد با " آزادی" نباشد، همانا توجه به "وجوه اومانیستی" آن نظام فکری خواهد بود.

علی الماسی زند